Otomobil Lastikleri ve Kış Lastiği
Tarih 15.01.2021
Her konuda olduğu gibi kış lastiği konusu da kendi içerisinde birçok şehir efsaneleri ve doğru bilinen yanlışlarla dolu.
Bu konuda kaynaklarını da belirterek ve açıklamalarımı da
rakamsal örnekleyerek konuyu teknik olarak açıklamaya çalışacağım. Faydalı
olacağına inanıyorum. Keyifli okumalar…
1.Standart bir lastik üzerinde yazan bilgiler ve etiketler neyi
ifade ediyor?
2012 yılında AB ile birlikte Türkiye’de de
kabul edilen Europen Tyre and Rubber Manufacturers Associations (ETRMA)
tarafından yayınlanan lastik etiketleme yönetmeliği ile birlikte karayolu
ulaşımının verimliliğini, güvenliğini ve üretkenliğini arttırmak, tüketicilere
ise yakıt verimliliği, ıslak zemin tutuşu ve lastiğin dış gürültüsü hakkında
bilgilendirme yapmak için lastik üstüne etiketleme uygulamasına geçilmiştir.
Son regülasyon Mayıs 2021’de geçerli olmak
üzere 5 haziran 2020 tarihinde kabul edildi. Bu regülasyonlara ait detaylı
bilgiyi aşağıdaki linklerden edinebilirsiniz.
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/ALL/?uri=CELEX%3A32009R1222
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/ALL/?uri=uriserv:OJ.L_.2020.177.01.0001.01.ENG
https://www.etrma.org/wp-content/uploads/2019/09/etrma-lizeo-report-2018-v9-web.pdf
Örnek bir etiket üzerindeki bilgilerin ne
anlama geldiği ve sağlamış olduğu faydaların rakamsal karşılıkları;
Lastik Etiketleri;
Görselde ilgili regülasyona uygun standart
bir etiket bilgisi bulunmaktadır. Etiketlerde yukarda da bahsetmiş olduğumuz
gibi 3 performans
göstergesini içermektedir;
Yakıt Verimliliği Islak Zemin Tutuşu Dış Gürültü
Yakıt
verimliliği A ile G arasında sınıflandırılmıştır. Otomobilin yakıt tüketiminin
yaklaşık %15 -20 sinin lastiklerin yuvarlanma direncinden kaynaklandığını
düşünürsek buradaki verimliliğin ne kadar önemli olduğunu anlamış oluruz. Lastik
yakıt değerlerinde önümüze sürekli gelecek olan yuvarlanma direnci kavramını
açıklayalım, nedir yuvarlanma direnci?
Yuvarlanma
Direnci; Basitçe anlatmak gerekirse, sürüş
gerçekleştirdiğiniz sırada lastikleriniz ile zemin arasındaki sürtünme olarak
adlandırabiliriz. Bu direnci lastik diş yapısı, kauçuk yapısı ve yol şartları
etkilediği söyleyebiliriz.
Lastik Etiket – Yakıt
Verimliliği;
Bir binek otomobil, yüksek verimliliğe sahip B sınıfı lastikler
kullanarak bir C sınıfı lastik kullanmaya oranla 100 kilometrede yaklaşık 0,14
litre daha az yakıt tüketir. En iyi ve en kötü lastik (A - G) arasındaki
tüketim farkı, 100 kilometrede 0,63 litre gibi bir rakamla oldukça kayda değer
niteliktedir. Bir lastiği ömrü yaklaşık 40.000 km olarak kabul edersek bu lastik
ömrü boyunca yaklaşık 252 L bir tasarruf sağlar.
Ayrıca
daha düşük yuvarlanma direncine sahip lastikler aynı zamanda, CO2 emisyonlarını
kilometrede yaklaşık 12-15 gram kadar azaltır. Otomobil üreticileri için AB’de
gündemde olan emisyon konusunu düşünürsek ilgili değerlerin ciddi bir öneme
sahip olduğunu söyleyebilirim.
Islak Zemin Tutuşu;
Islak zemin tutuş, bir lastiğin en önemli güvenlik özellikleri
arasında yer alır. Islak zeminde yeterli tutuş, yağmurlu havada
otomobil kullanırken daha kısa fren mesafesi anlamına gelir. Güvenlikle
ilgili başka önemli parametreler de vardır ama farklı lastiklerin
karşılaştırılması açısından ıslak tutuş en önemli kriter olarak tanımlayabiliriz.
Her kademe arasındaki fark, 80 km/saat hızla giderken tam frenleme yapıldığında
durma mesafesinde yaklaşık 3-6 m artış veya azalma anlamına geliyor.
Islak
Zemin tutuşunda 80 km/h hız ile giden bir otomobil tam frenleme yaptığında
lastiğin ıslak zemin tutuşu ve sınıfına göre artan yaklaşık durma mesafesi tablodaki
gibidir. A sınıf bir etiketli lastiğe sahip otomobil ile 80 km/h hızda tam
frenleme ile F sınıf etiket değerine sahip bir lastik ile yapılan frenlemede
aralarında yaklaşık +18m fark oluşmaktadır. Bu fark hayati bir öneme sahiptir.
Dış Gürültü;
Otomobillerden gelen sürüş gürültüsünün bir kısmının nedeni
lastiklerdir. İyi bir gürültü sınıfa ait lastik seçmek otomobil sürüşünüzün
konforunu arttıracağı gibi çevresel gürültü kirliliğini de azaltacaktır.
AB gürültü sınıfı, lastiğin dış gürültü emisyonunu desibel
cinsinden ölçer.
1 siyah dalga: Sessiz (Avrupa sınırının 3 dB veya daha fazla
altında)
2 siyah dalga: Orta (Avrupa sınırı ile sınırın 3 dB altı arasında)
3 siyah dalga: Gürültülü (Avrupa sınırının üzerinde)
Lastik
gürültü sınıfı ıslak zemin tutuş gibi sürüş için hayati bir öneme sahip olmasa
da özellikle şehir yaşamında oluşturduğu çevresel etki düşünüldüğünde düşük
gürültü sınıfına ait lastik seçiminin önemli olduğunu söyleyebiliriz.
Etiketler ile ilgili
bilgilerden sonra lastik profilinde yer alan rakam, harf ve işaretlerin ne
anlama gelir? Her lastik üreticisinde farklı kodlamalar olmakla birlikte
zorunlu olan bilgilendirmeler de mevcuttur.
205/55 R16 91T şeklinde lastiğin marka, model, ebat
ve endekslerine ait bilgiler yer alır. Peki bu sayı ve harfler neyi ifade
ediyor;
205 : mm cinsinden
lastiğin iz genişliğini
55 : Yanak yüksekliğini
belirtir. İz genişliğinin yüzdesel oranını belirtir. Bu lastik ebadında
205x0,55 = 112,7 mm yanak yüksekliği var demektir.
R16 : Lastiğin yapısı ve inç olarak jant çapını verir. 1 inç : 25,4
mm dir. Bu ebatta jant çapı 406,4 mm dir.
91T ise yük ve hız endeksleridir. Bu kodların hangi yük ve hıza denk
geldiğine ilgili sayfalardan ulaşabilirsiniz.
Lastiğin
ebat ve yapısına ait kodlama bilgileri dışında diğer markalama ve bilgiler
listesi;
M+S :
Mud ve
Snow kelimelerin baş harfidir. Çamur ve kar demektir. Kış lastiği demek
değildir. Daha sonrasında bu konu hakkında detaylı bilgi vereceğim.
:
3PMSF Three Peak Mountain Snow Flake (3 tepeli dağ içinde
kar tanesi) olarak adlandırılır. Lastiğin kış lastiği olduğunu belirtir.
DOT : Department Of
Transportation kısaltılmışıdır. Yani lastiğin Amerikan Ulaşım Bakanlığı onaylı olduğunu belirtir. DOT
kodu lastiğin üretildiği ülke ve fabrika bilgilerini vermekle birlikte DOT kodu
için kritik olan bilgi üretim yılı ve haftasıdır. 3019 olan bir DOT kodu için
lastiğin 2019 yılının 30. Haftası üretilmiş olduğunu gösterir.
Ayrıca lastik üzerinde lastiğin bulunduğu pazara göre değişiklik
gösteren ve bu değişiklikleri denetleyen kuruluşlar vardır.
Lastikler
üzerinde ayrıca otomobil markaları tarafından uygunluk belirten işaretlemeler
vardır. Bunlar en yaygın olanları aşağıdaki gibidir;
Yıldızlı lastik BMW onaylı lastik demektir. BMW otomobillerinde
yıldızlı lastik kullanım zorunluluğu vardır.
MO/MOE/MO : Mercedes onaylı lastik.
NO/N1/N2/NX :
Porsche onaylı lastik.
R01/AO/AOE : Audi onaylı lastik.
J :
Jaguar onaylı lastik.
Daha
fazla bilgiye üreticilere ait sitelerden ulaşabilirsiniz.
2- Hangi Lastik markasını ve kış lastiği ebadını neye göre seçmeliyim?
Öncelikle
kullanmış olduğunuz otomobil markasının yukarıda açıkladığımız şekilde marka
onaylı lastik uygulaması olup olmadığını biliyor olmanız gerekiyor. Markaların
çoğunluğu uygunluk kodu ile çalışıyor olduğunu unutmayalım. Şayet kullanmış olduğunuz
otomobilin marka onay uygulaması varsa bu onayı taşıyan herhangi bir markanın
jant ebadınıza uygun lastik ölçülerini seçebilirsiniz.
Unutmamak
gerekir ki otomobil üreticilerinin belirlediği marka onay numarası gerek lastik
yapısında gerek desen tasarımında ilgili lastiğin otomobil üreticisinin
belirlemiş olduğu standartlar göz önüne alarak hazırlanmış olduğunu ve otomobil
üreticisinin standartlarını karşılamış olduğunu göstermektedir.
Otomobillerde hangi ebat lastiklerin kullanabileceği ve lastik
basınçlarının ne olacağı konusu da sıkça sorulan sorulardan. Bu ebatları neye
göre seçmemiz gerekiyor. Öncelikle lastik ebatlarında taban genişliği, yanak
yüksekliği ve lastiğin toplam çapı (Jant çapı + 2. yanak yüksekliği) seçiminin
nelere etki ettiğine bakalım. Taban genişliği aracınızın kuru zeminde
tutunmasını ve yakıt tüketimini arttırırken, ıslak zeminde kayma yüzeyi
arttığından tutuşu azaltır. Düşük yanak yüksekliği ise konforsuz sürüş sağlar.
Lastik çap farklılığı araca tanıtılmadığı taktirde ise aracınızın mevcut hız ve km bilgilerinde
farklılığa neden olur.
Genelde
bu soruya verilen cevap ise ‘Bu ebadı biz
takıyoruz, sorun olmuyor’ şeklinde. İşin doğrusu ise üreticinin araç
içerisinde, genelde kapı eşiğine monte edilmiş yanda paylaşmış olduğum şekilde
lastik etiket bilgisi mevcuttur.
Bu
etikette otomobil için kullanılabilecek lastik ebatları ve yük ve taşınan kişi
durumuna göre ise ön arka lastik basınçlarının bar ve psi olarak değerleri
mevcuttur.
3- Kış
lastiği nedir? Kış lastiğini yaz lastiğinden ayıran şey nedir? Görsel olarak
kış lastiği nasıl ayırt edilir? Kış lastiği gereklilik ve zorunluluğu nedir? 4
Mevsim lastik kış lastiği yerine geçer mi?
Kış
lastiği Hava sıcaklığı 7°C’nin altına düştüğü andan itibaren içerisinde bulunan
silica maddesinin etkisi ile yumuşaklığını koruyarak ve kendisine özel desen ve
diş yapısı ile güvenli sürüş imkânı sağlar. Kış lastiği kar yağdığında değil,
hava sıcaklığının 7°C’nin altına düştüğü zaman kullanımı gerektiğini
unutmayalım. İşaretli lastiklerin kış lastiği olduğu, M+S işaretinin kış lastiği olmadığını bilelim. Kış
lastiği ile M+S dört mevsim lastiklerin test değerlerine de birlikte bakacağız.
Yandaki görselde de görüleceği üzere kış lastiği ile yaz lastiğini
görsel olarak baktığımızda da anlayabiliriz. Kış lastiği daha tırtıklı bir diş
yapısına sahiptir. Kış aylarında ıslak, karlı ve buzlu zeminde her 2 lastikle
yapılan frenleme sonuçlarını görüyorsunuz. Buzlu zeminde 11 m bir fren mesafesi
farkı olmaktadır. 11 m önünüzde duran tıra çarpmamak için hayati bir mesafe
olduğunu unutmayalım.
Kış
lastiği zorunluluğu, Türkiye’de 1 Aralık-1 Nisan tarihleri arasında şehirlerarası
yük ve yolcu taşıyan araçlarda zorunludur. Bu tarihler ve zorunlulukların
kapsamı valilikler yetkisinde kapsamı daraltılıp genişletilebilmektedir.Otomobillerde
yasal zorunluluk olmasa da hava dış sıcaklığın 7 derece ve altında olduğu
durumlarda gereklilik olduğunu unutmayalım.Peki, 4 mevsim lastik olan M+S lastiği kış lastiği yerine
kullanılabilir mi? HAYIR. Yandaki grafikte de görüleceği üzere 4
mevsim lastikler yazın yazlık lastiklerden daha düşük bir performans sağlarken
kışın ise kış lastiği gerekliliklerini sağlamadığı görülmektedir.
4- Yüksek
Performans Lastikleri Hakkında;
Sürüş
ihtiyaçlarınıza, aracınıza ve araç kullanma eğiliminde olduğunuz bölgelere
uygun, doğru lastikleri seçmek ilk bakışta zorlu bir görev gibi görünebilir.
Hepsi belirli bir amaç için tasarlanmış çok çeşitli lastikler vardır ve bu nedenle, farklı lastik
türlerinin farklı avantajları ve dezavantajları vardır.
Yüksek
performans lastikleri yüksek hızlarda üstün yol tutuşu sağlayacak şekilde
tasarlanmıştır. Bunu, viraj alırken yol yüzeyine tutunan daha geniş bir temas
alanı ekleyerek yaparlar. Bu durum spor araçlar için gelişmiş denge sağlar. Normal
lastiklere göre daha iyi fren mesafesi sağlayan özel olarak tasarlanmış
bileşikler kullanılarak üretilirler.
Normal lastiklerin gücü yol yüzeyine aktarmakta zorlandığı yerlerde,
yüksek performanslı lastikler yüksek
hızlarda size daha iyi yol tutuşu sağlar. Performans lastikleri daha geniştir,
bu da yol yüzeyine daha fazla temas
sağlayarak aracın yükünü geniş
alana aktarır.
Kuru
ve ıslak zeminlerde daha iyi kavrama
- Kısa
fren mesafeleri
- Artan
direksiyon hassasiyeti
- Artırılmış
viraj dengesi
- Geliştirilmiş
kavrama
- Sessiz
sürüş deneyimi
- Daha
yumuşak kauçuk bileşenler
Hızı
ve performansı en üst düzeye çıkaran lastikler arıyorsanız, yüksek performanslı
lastikler muhtemelen sizin için en uygun olanlardır.
Yeni bir lastik seti
satın alırken yüksek performans ana önceliğiniz olacaksa, dikkate alınması gereken
en önemli konu artırılmış güvenlik olacaktır.